Günümüzde çocukların, bir günün ortalama olarak yalnızca otuz dakikasını dışarda geçirdiğini biliyor muydunuz? Ya aynı çocukların, günde ortalama yedi saatini televizyon, tablet, bilgisayar ve telefon gibi elektronik aletler karşısında geçirdiğini biliyor muydunuz? İstatistiklerin ortaya koyduğu gerçek inkâr edilemez: günümüz çocukları, hareketli açık hava oyunlarını, sağlıkları ve genel iyilik halleri açısından ciddi sonuçları olan daha hareketsiz bir yaşam tarzı ile değiş tokuş etmiş durumdalar.
Eğer siz de çoğu ebeveyn gibiyseniz, muhtemelen çocuklarınızın uyanık kalma saatlerini dışarıda oyun oynamaktan çok ‘ekran zamanına’ ayırmaya daha meyilli olduklarını zaten biliyorsunuzdur. Hareketli çocuk sayısındaki düşüş; nüfuzlu kişilerin, medya kuruluşlarının ve geçtiğimiz günlerde “Haydi Hareket Edelim!” kampanyası ile eski First Lady Michelle Obama’nın artan bir odak noktası olmaktadır. Ancak çoğu ebeveyn çocuklarının gün içinde yeterince aktif olmadığının farkındayken, bazıları bunun neden bu kadar önemli olduğundan pek de emin değil.
Ebeveynlerin çoğu, çocuklarının çok yönlü, bağımsız ve şefkatli bireyler olmasının yanı sıra fiziksel olarak sağlıklı olmasını istediklerinde hemfikirdir. Peki ya size bu nitelikleri çocuklarınıza aşılamanın en iyi yolunun onları dışarıda daha fazla zaman geçirmeye teşvik etmek olduğunu söyleseydik?
Bu doğru.
Küçük çocukları dışarıda ve dijital cihazlardan uzakta daha fazla zaman geçirmeye teşvik etmek; yalnızca çocuğunuzun bedensel iyi olma haline yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda duygusal ve entelektüel refahını geliştirmelerine de yardımcı olur. Bu ister doğadan-ilham alarak bir parka yapılan gezi, ister aileyle ormanda yürüyüşe çıkmak olsun; ekrandan uzaklaşıp güneş ışığına çıkmanın faydalarını inkâr etmek mümkün değildir.
Açık Hava Oyunlarının Fiziksel Gelişime Katkıları
Çocuk gelişiminde açık havada oyun oynamanın faydaları hem erken çocukluk döneminde hem de okul çağında çok geniş kapsamdadır. Neden? Çünkü dışarıda oynamak çocuğun kilosunu, fiziksel gücünü ve hastalıkla mücadele etme gücünü doğrudan etkiler. Sadece bu da değil, erken yaşlarda dışarıda çok fazla aktif zaman geçiren çocuklar genellikle yaş aldıkça daha aktif olmaya devam ederler. Küçük çocukları açık havada oynamaya teşvik etmek, aktif bir yetişkin yaşam tarzını sürdürme konusunda sağlıklı bir tutum geliştirmeye yardımcı olur.
Açık havada oyun oynamak fiziksel gelişime nasıl yardımcı olur? Akranlarıyla karşılaştırıldığında, dışarıda daha fazla zaman geçiren çocuklar tipik olarak şunları sergiler:
1. Gelişmiş Motor Becerileri
Dış mekan oyunlarının; çocukların “evdeki” yaşıtlarına göre koordinasyon, denge ve çeviklik de dahil olmak üzere motor becerilerini daha geliştirdiği görülmüştür. Dışarıda oynayan çocukların yürüme, koşma ve bisiklete binme gibi aktivitelerden zevk alma olasılığı daha yüksektir. Çocukların dışarıdayken koşmak, yürümek, zıplamak, sallanmak ve fırlatmak için alanları olur. Yakalamaç oynayabilirler. Çalıların altında sürünebilir, ağaçlara tırmanabilir ve bisiklet sürebilirler. Bu oyunlar, çocukların kendi fiziksel yeteneklerini test etmelerine ve geliştirmelerine sağlayarak vücutlarını güçlendirir ve böylece çocuklar hareket ederken kendilerinden daha emin olurlar. Sporcu olan çocuklar için dışarıda uzun zaman geçirmek, öğrendikleri spor için hangisine ihtiyaçları olursa olsun, vuruş, tekme atma ve yakalama gibi becerileri uygulama fırsatı ve alanı sunabilir.
2. Düşük Vücut Kitle İndeksi
1980’de çocukların sadece yüzde 7’si “obez” olarak kabul edilmişti. Otuz yıl sonra araştırmalar, her üç çocuğun birinden fazlası oranıyla “obez” olarak kabul edilebileceğini bulguladı. Çocukluk çağı obezitesindeki bu dramatik artışın suçlusu iki yönlüdür – Amerikalılar daha fazla yemek yiyor ve aktif olmak için daha az zaman harcıyor. Dışarıda oyun oynamaya daha fazla zaman harcayan çocukların obez olma olasılığı daha düşüktür çünkü daha hareketlidirler. Televizyon veya bilgisayar ekranından uzaktırlar. Koşar, zıplar, tırmanırlar ve genellikle hareketsiz akranlarından daha fazla kalori yakarlar. Okul öncesi çağındaki çocuklar üzerinde yapılan bir araştırma, bir çocuğun vücut kitle indeksi ile dışarıda aktif olmalarına izin verilen süre arasında doğrudan bir ilişki olduğunu gösterdi. Çocuğun dışarıda ne kadar uzun süre oynamasına izin verilirse, vücut kitle indeksi o kadar düşüktür. Araştırmalar, yakın arkadaşları olan ve dışarıda oynamaktan hoşlanan çocukların dışarıda daha fazla zaman geçirme olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermiştir. Bu nedenle, çocukları hareketli arkadaşlar seçmeye teşvik etmek de onlara fayda sağlayabilir.
3. Gelişen Genel Sağlık
Bir çocuğun obez olma riskini sınırlandırmanın uzun vadede sağlık açısından birçok etkisi vardır. Obez olduğu düşünülen çocuklar kardiyovasküler hastalık, astım, diyabet ve uyku apnesi gibi problemler açısından daha yüksek risk altındadır. Sadece bu da değil, güneş ışığına maruz kalmak ruh halini iyileştirir ve bağışıklık sistemini güçlendirir. Açık hava oyunlarının, genellikle iç mekanlarda sorun yaratan DEHB*’li çocuklara aktivite ve enerji için bir çıkış noktası sağlayarak fayda sağladığı da görülmektedir.
*DEHB: Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
4. Gelişmiş Kas Gücü
Çocuğunuzu salıncakta iterken; nasıl tutunacaklarını, nasıl oturacaklarını ve salıncağın hareketini nasıl izleyeceklerini anladıklarında tüm kaslarının devreye girdiğini biliyor muydunuz? Doğru. Çoğu ebeveynin tekrarlayan, bazen monoton bir oyun alanı aktivitesi olarak düşündüğü şey; küçük çocukların kas gücünü geliştirmesine yardımcı olabilir. Scooter, bisiklet ve hatta kaykay gibi açık hava oyuncakları, çocuğunuzun çeşitli kas sistemlerini kullanmasını ve güçlendirmesini sağlar.
Sosyal Gelişime Katkıları
Açık havada oynamanın birçok fiziksel faydası olmasının yanı sıra çocuklarda sosyal gelişim için de büyük bir imkan sağlar. En dikkate değer avantajlardan bazıları şunlardır:
1. Ebeveynlere ve Bakımverenlere Karşı Artan Açık Paylaşım
Çocuklar içerdeyken, sık sık daha küçük alanlarda olurlar ve dikkat için okul arkadaşları veya kardeşler gibi diğer çocuklarla rekabet ederler. Bu durum çocuklar için gürültülü ve bunaltıcı olabilir. Bu da çoğu zaman çocukların – özellikle de küçük olanların – gözünü korkutmasına ve giderek daha sessiz olmasına neden olur. Bu durum onların açılarak bakımverenleriyle paylaşmasını engelleyebilir. Çocuklar dışarıda vakit geçirdiklerinde; genellikle kapalı bir alanda olmadıkları ve başkalarıyla ilgi için rekabet ettikleri için daha az bunalmış hissederler. Hareket etme ve nefes alma gereksinimiyle fiziksel alana sahip olma hissi çoğu zaman bir çocuğun ebeveynleri veya bakımvereni ile bir şeyler paylaşmaya ve konuşmaya daha istekli olmasına neden olur.
2. Daha Fazla Öz Farkındalık
Dışarıda oynayan çocukların daha güçlü muhakeme ve gözlem becerileri geliştirmesi daha olasıdır. Daha önce de bahsettiğimiz gibi, sallanma gibi bir oyun alanı aktivitesinin çocuklar için birçok fiziksel faydası vardır, ancak aynı zamanda onlara dünyayı farklı bir perspektiften keşfetme fırsatı verir. Onlara, içinde bulundukları alanın nasıl farkında olacaklarını ve bir yetişkin onları salıncakta ittiğinde ne olacağını gördüklerinde “neden ve sonuç” kavramını nasıl anlayacaklarını gösterir.
3. Çevreye Saygı
Bir çalışmada, çocukken dışarıda vakit geçiren bireylerin yüzde 87’si, yetişkinlik yıllarına doğa sevgisini taşıdıkları görüldü. Aynı kişilerin yüzde 84’ü çevreyi hala önemli bir öncelik olarak gördüklerini söyledi. Bunun nedeni basit: Çocuklar dışarıda daha fazla zaman geçirerek çevreyi takdir etmeyi öğrenirler çünkü bitkiler ve hayvanlar hakkında ilk elden bilgiye sahip olurlar. Birbirlerini ağaçta kovalayan sincapları izlerler. Bir günbatımına şahit olurlar. Uğur böceği yakalarlar. Çiçek dikerler, ağaçlara tırmanırlar ve parkları keşfederler. Çocuklar büyüdükçe çocukluk deneyimleriyle ilgili mutlu eden anıları; onları çocukken sevdikleri mekânları korumak için daha fazla farkındalığa ve merhamete yöneltiyor çünkü bunun değerini biliyorlar.
4. Gelişmiş Akran İlişkileri
Dışarıda oynayan çocukların sadece öz farkındalıkları değil, aynı zamanda başkalarına karşı olan farkındalıkları ve duyguları da artıyor. Araştırmalar, dışarıda oynayan çocukların diğer çocuklara zorbalık yapma olasılıklarının daha düşük olduğunu bile göstermiştir. Açık havada oyun oynamak genellikle hayal gücü ve takım çalışması gerektirir. Ve bunlar da çocukların birbirleriyle olumlu etkileşimler yaşamasına yardımcı olur. Bu, kimin sırasının kaydırılacağı veya bir sepet atılacağı konusunda tartışmalar olmayacağı anlamına gelmez. Ancak genel olarak, sürekli şekilde dışarıda oynayan çocukların akranlarıyla iyi geçinme ve ortak bir zemin bulma olasılıkları daha yüksektir. Elbette, tüm o güneş ışığını üzerine çekmenin ruh hallerini iyileştirmesi de yarar sağlar. İyi bir ruh hali içindeyken birine kızmak daha zordur!
Duygusal Gelişime Katkıları
Açık havada oyunun fiziksel ve sosyal faydalarına ek olarak, düzenli şekilde dışarıda oynayan çocuklar duygusal olarak daha güçlü olma ve büyüdükçe karşılaştıklarıyla başa çıkabilme eğilimindedir.
1. Beş Duyunun Hepsinin Kullanımı
Çok fazla televizyon izleyen okul öncesi yaş grubundan çocuklar duyularının sadece ikisini kullanıyor – görme ve işitme. Bu durum; büyüdükçe karşılaştıkları duyusal uyaranlara tepki verme ve işleme yeteneklerini gerçekten sınırlayabilir. Öte yandan, dışarıda oynayan çocuklar dış mekânı keşfederek tüm duyularını kullanıyorlar – hatta dilleriyle kar taneleri veya yağmur damlaları yakaladıklarında tadına bile bakabiliyorlar. Küçük çocuklar için dış mekân onları çeşitli duyusal deneyimlerle tanıştırır. Böylece büyümeye ve gelişmeye devam ederken duyularının bütüncül şekilde gelişmesini de sağlar.
2. Özerkliğin Gelişimi
Dışarıda olmanın; çocukların bağımsızlık duygularının geliştirmesine yardımcı olduğu ifade edilir. Bir ebeveyn yakınlarında olsa da, genellikle çocuklar parktayken başka bir yerde deneyimlemedikleri bir özgürlük duygusu hissederler. Bir yetişkinin hemen arkalarında nefes aldığını hissetmeden, sınırlı da olsa risk alma ve keşfetme şansına sahip olurlar. Arkadaşlarıyla oyunlar icat edebilir, sınırlarını keşfedebilir ve neler yapabileceklerini çözebilirler. Bu durumda ortaya çıkan güven; öğrenmeye ve büyümeye devam ederken onlara yardımcı olacaktır. Kapalı alanlarda ulaşamayacakları hedefleri ve etkinlikleri deneyebilir ve “Şu tırmanma çubuklarının üzerinden tırmanabilir miyim?” veya “Yeterince yükseğe zıplarsam o ağa ulaşabilir miyim?” gibi sorulara cevap olarak problem çözme stratejileri uygulayabilirler.
Entelektüel Gelişime Katkıları
Birçok ebeveyn çocuklarının entelektüel becerilerini geliştirmenin en iyi yolunun, organize bir sınıf ortamında öğrenmeye daha fazla zaman ayırarak olabileceğini düşünür. Ama çocuğunuzu dışarıda zaman geçirmeye teşvik etmenin de entelektüel yeteneklerini geliştirmek için harika bir yol olduğunu biliyor muydunuz? Aslında, açık havada oyunun aşağıda sıralanan temel faydaları vardır.
1. Beyin Gelişimine Yardım
Çocuklar dışarıda koşuştururken oyunlar icat ediyor, çevrelerindeki dünyayı keşfediyor ve bağımsızlık duyguları yaşıyorlar. Bu durum özerklik duygularını geliştirmenin yanı sıra hem bireysel olarak hem de akranlarıyla oyun yaratma, sorunları çözme ve fikirlerini/çözümlerini uygulamak için çabalama gibi organizasyon yeteneklerini ve karar verme becerilerini de geliştirirler. Çocuklar oyun oynarken, kurallar yaratmanın ve bunlara uymanın önemi hakkında da daha fazla şey öğrenirler.
2. İletişim Becerilerini Geliştirme
Çocukların oyun alanında ya da parkta oldukları zamanlarda diğer çocuklarla tanışmak ve onlarla arkadaşlık kurmak için pek çok fırsatı olur. Kendilerinden farklı insanlarla tanışırlar ve birçok farklı çocukla keyifli bir şekilde oynamak için ihtiyaç duydukları becerileri geliştirirler. Ebeveynler çocukları için arkadaşlarıyla dışarıda bir alanda buluşmak için özel oyun buluşmaları düzenleseler de; genellikle oyun alanları ve diğer ortak açık alanlar çocuklara ebeveynlerinin yardımı olmadan da buluşmak ve arkadaşlıklar geliştirmek için ihtiyaç duydukları alanı sağlar.
3. Genişletilmiş Öğrenme Alanı
Eğitsel oyuncakları ve malzemeleri dışarıya koymak, çocuklara oynayarak yeni bilgiler ve beceriler edinme şansı verir. Ayrıca çocuklara sadece sınıflarda ve kapalı alanlardaki öğrenme alanlarında değil, her yerde öğrenebileceklerini gösterir. Örneğin, oyunlar sırasında skoru tuttukça veya puan arttıkça sayma ve sayılar arasındaki ilişkileri öğrenme yetenekleri güçlenmektedir.
Açık Havada Oynamanın Küçük ve Büyük Çocuklar İçin Önemi
Çocukların hayatlarının farklı aşamalarında farklı şekillerde oyun oynadıkları bir sır değil. 2 yaşındaki bir çocuğun 6 ya da 8 yaşındaki bir çocukla aynı şekilde oynamasını bekleyemezsiniz. Ancak, gelişim aşamalarına bağlı olarak farklı ilgi alanları gösterecek olsalar bile, her yaştan çocuk açık hava oyunlarından yararlanabilir. Bu sadece ilk gençlik yıllarında değil, aynı zamanda büyümeye ve yetişkinliğe ilerledikçe de geçerlidir.
2 yaşına kadar çocukların dışarıda yapabilecekleri sınırlıdır, ancak bu durum fırsat yaratılmadığı anlamına gelmez. Bu küçük yaşta çoğu çocuk; kendi başına keşfedecek veya oynayacak, duyularını geliştirecek ve etrafındakilere alışacaktır. Yaklaşık 2 yaşlarında, ebeveynler, çocuklarının oyun oynarken daha büyük çocukları gözlemlediğini fark edebilirler. Ancak büyük oranda çocuklar yine de kendi başlarına oynamayı tercih edeceklerdir. Yürümeye başladıkları ilk yıllarda, çocuğunuzun diğer çocukları gözlemlemekten kendisinin yakınlarda oynamasını seçmeye doğru ilerlediğini fark edebilirsiniz.
Çocuklar 3 ila 4 yaşlarındaki okul öncesi dönem aşamasına geçtikten sonra;
yine sınırlı olsa da etkileşim belirtileri göstermeye başlayacaklar. Bir grup çocuğun hepsinin bir oyun parkında oynadığını fark edeceksiniz ancak biri merdivene tırmanırken, diğeri kaydırakta olacaktır ve bir başkası da bambaşka bir şey yapacaktır. Daha sonra çocuklar okula başladıktan sonra; oyun oynama, saklambaç ve diğer açık hava etkinlikleri gibi birlikte etkinlikler düzenleme eğiliminin çok daha fazla olduğunu fark edeceksiniz.
Açık havada oyun çocuklar büyüdükçe ve değiştikçe farklı görünecek olsa da, ebeveynlerin TÜM açık hava etkinliklerinin çocuklar için yararlı olduğunu hatırlamaları önemlidir. 1 yaşındaki bir çocuk, tırmanma çubuklarında sallanamayabilir veya tek başına bir kaydıraktan aşağı kayamayabilirken; bir kaydırağın pürüzsüz olduğunu, güneş ışığının parlak olduğunu ve keşfetmeye gittiğiniz parkın etrafındaki ağaçlarda kuşlar yaşadığını öğrenebilirler.
Çocukları Açık Havada Oynamaya Teşvik Etmek
Çocuğunuz ister 2 ister 12 yaşında olsun, onu ekrandan uzakta zaman geçirmeye ve dışarıda eğlenmeye teşvik etmek önemlidir. Parkları ve oyun alanlarını keşfetmek; çocuklarınız ister yalnız ister arkadaşlarıyla oynasınlar dışarıda olmaktan keyif almalarına yardımcı olmanın gerçek yolu olabilir.
Çeviri: Seda Savaş, Burak Ülman
Son okuma: Cem Demirayak
